De gemeenten zijn in veel transacties met de burger niet meer dan die derde partij, de administratieve schakel in een transactie. De schakel die straks uit de vergelijking geschrapt kan worden.
Dennis van der Valk aarzelt niet als hem gevraagd wordt met welke term hij blockchain zou omschrijven: disruptief. Met andere woorden: blockchaintechnologie gooit het oude drastisch overboord.
Van der Valk is business consultant bij het CIO Office van de Drechtsteden. Drechtsteden doet mee aan de gemeentelijke blockchainpilots van de Pilotstarter. Sinds hij in 2013 kennismaakte met het fenomeen, is hij ervan overtuigd dat de technologie van grote betekenis kan zijn voor overheid, bedrijfsleven en de maatschappij in het algemeen.
Wat is blockchain ook alweer? De blockchain is de datastructuur die onder meer achter de bitcoin zit. Bitcoin is virtueel geld dat je naar elkaar kunt overmaken zonder bemiddeling van een tussenpersoon. Zoals een bank. Blockchain maakt die tussenpersoon (de vertrouwde derde partij) overbodig doordat de technologie diens taak overneemt via geautomatiseerde algoritmes. Iedereen die meedoet aan een transactie kan het digitale grootboek bekijken en controleren. Vals spelen is onmogelijk. Elke actie is zichtbaar en kan niet worden verwijderd.
Meerwaarde
“Wij, de gemeenten, zijn in veel transacties met de burger niet meer dan die derde partij, de administratieve schakel in een transactie. De schakel die straks uit de vergelijking geschrapt kan worden. Dat is niet erg. Want wat er overblijft, dat zijn de echte kerntaken voor de gemeenten. Daarom is het zaak dat we nu onderzoeken welke processen vervangbaar zijn door blockchain en waar we als gemeente wel meerwaarde kunnen bieden.” Om de mogelijkheden van de technologie zichtbaar te maken, wijst Van der Valk op andere bedrijfstakken. “Een aansprekend voorbeeld is dj Hardwell. Hij gebruikt blockchain om zijn muziekrechten en betalingen te beheren. Muzikanten moeten vaak lang op de uitkering van royalties wachten. Door de inzet van een blockchainplatform zal dit proces nu sneller en foutloos verlopen. Hardwell heeft de derde partij, Buma/Stemra, niet meer nodig.”
Voorprogrammeren
Veel concrete blockchainproducten voor gemeenten zijn er nog niet. Uitzondering is de Stadjerspas in de gemeente Groningen. Het pasje geeft recht op allerlei kortingen. Uitgifte en beheer van de Stadjerspas draaien op blockchaintechnologie. Het pasje heeft een QR-code of een app waarmee wordt bijgehouden wat de pashouder al gebruikt heeft. Je kunt je voorstellen hoeveel administratieve rompslomp dat wegneemt. Van der Valk: “Ik zie ook mogelijkheden voor Bijzondere Bijstand. Het toverwoord is ‘voorprogrammeren’. Stel iemand mag op basis van de wet bijzondere bijstand een wasmachine kopen. Dan kun je in plaats van ‘echt’ geld cryptocurrency (digitale munteenheid) uitgeven waarin je bepaalde voorwaarden programmeert. Zoals het bedrag, maar bijvoorbeeld ook ‘Media Markt’, zodat de koper alleen daar de aankoop kan doen. Op die manier kun je sturen op budgetten en fraude beter beheersen.”
Aaibaar maken
Het programmeren van afspraken en het geautomatiseerd laten verlopen van transacties via blockchainplatforms, kan allerlei gemeentelijke processen efficiënter laten verlopen. “Denk aan de PGB, Wmo, CAK, het elektronisch patiëntendossier, enzovoort. Denk eens aan de ruimte die het wegvallen van administratieve handelingen ons kan bieden om meer kwaliteit te kunnen stoppen in de dienstverlening.” Van der Valk realiseert zich goed dat niet iedereen al zo enthousiast is over blockchain als hijzelf. “Het betekent wel dat we vertrouwde structuren los moeten laten. Daarvoor moet je vertrouwen hebben in het nieuwe, de blockchain aaibaar en tastbaar maken. De Pilotstarter is daar een goede bühne voor.”
Proof of concepts
Dennis van der Valk gebruikt de Pilotstarter om medestanders te vinden. “We zijn ervan overtuigd dat als we met goede proof of concepts komen, er een olievlekwerking zal ontstaan. In Drechtsteden hebben we een paar processen op het oog waar we blockchaintechnologie voor willen inzetten. Waar we concreet naar kijken zijn de interne verrekeningen, de interne facturen binnen de zes Drechtsteden. Kan dat efficiënter? Een ander proces is de uitgifte van invalideparkeerkaarten door de gemeente. Daar komen meerdere derde partijen bij te pas, zoals de indicatiesteller en het CAK. We denken dat de wachttijden enorm kunnen afnemen als we dit proces via het voorprogrammeren van de voorwaarden in de blockchain regelen. Het kan beter. Het moét beter. Daarom nodigen we gemeenten uit na te denken over ons werk en onze werkprocessen en hoe we die met behulp van de technologie nog beter in dienst kunnen stellen van de samenleving.”
In het kader van de Digitale Agenda 2020 is dit artikel onderdeel van een serie waarin gemeenten/organisaties vertellen over hoe zij denken over, en samen met andere gemeenten aan de slag gaan met, innoveren in dienstverlening en informatievoorziening. De Pilotstarter is het digitale platform voor het delen van en samenwerken aan ideeën om de gemeentelijke informatievoorziening te vernieuwen.