Het kabinet moet de kansen van digitalisering niet langer overschatten en de risico’s niet langer onderschatten. Dat betogen drie medewerkers van het Rathenau Instituut. ‘Overheden op verschillende niveaus hebben de afgelopen jaren vaak te laat ingegrepen.’
Complexe werkelijkheid
Digitale technologieën boeken vooruitgang, maar doorgaans in relatief simpele, helder afgebakende omgevingen. In de complexe werkelijkheid vallen de resultaten telkens weer tegen. ‘Computers zijn goed in het beheersen van de regels van een spel als Go, maar niet in het voorspellen van sociale uitkomsten, zoals wie succesvol wordt in een nieuwe baan’, schrijven onderzoekers Jurriën Hamer en Linda Kool en directeur Melanie Peters van het Rathenau Instituut in een opiniestuk op iBestuur.
Niet zonder risico
Het kabinet moet niet digitale technologie naar voren schuiven als dé oplossing, zoals het deed bij de corona-app. Volgens de auteurs was het enthousiasme over de corona-app vorig jaar ‘onterecht, omdat het contactonderzoek en vervolgacties niet op orde waren’. Digitale innovaties zijn niet zonder risico en de overheid moet criteria formuleren voor de veilige inbedding in complexe praktijken als onderwijs en zorg.
Ondermijnende invloed
Het nieuwe kabinet moet ‘meer oog hebben voor de ingrijpende manier waarop digitale technologie onze levens verandert’. Daar hoort het stellen van regels bij. De auteurs vinden dat de ‘ondermijnende invloed’ van grote techbedrijven te lang op zijn besloop is gelaten. Het doet denken aan wat docent staatsrecht Reijer Passchier vertelde over de snelle en stille introductie van Google Maps in de economie, die het moeilijk maakt voor de wetgever om nu nog aanpassingen te eisen. Passchiers concludeert ook dat het ‘wat minder techno-optimistisch zou kunnen’.
Mensenrechten
Er komen meer toepassingen aan die ‘op gespannen voet staan met mensenrechten’, gaan de auteurs van Rathenau verder, ‘zoals AI-systemen die proberen onze emoties uit te lezen of ons op afstand identificeren’. Het goed combineren van mensenrechten en algoritmen is een worsteling voor gemeenten, concludeerde het College voor de Rechten van de Mens onlangs na onderzoek. ‘Het positieve beeld dat eruit voortkomt is dat de gemeenten die we hebben gesproken heel erg graag mensenrechten erbij willen betrekken’, vertelde voorzitter Adriana van Dooijeweert. ‘Ze weten alleen niet hóe.’
Nuchtere visie
De posities van volksvertegenwoordigers en het nieuwe kabinet zullen duidelijk moeten zijn om te zorgen dat innovatie verantwoord verloopt, besluiten de auteurs. ‘Allereerst zal een nieuw kabinet gebaat zijn bij wat Hollandse nuchterheid over de mogelijkheden van digitale technologie.’ Binnenkort publiceert het Rathenau Instituut een rapport met een visie op digitalisering voor het kabinet.
Bron: Binnenlandsbestuur Digitaal