Blockchain: iedereen heeft het erover, maar wat ís het in vredesnaam precies? En wat kunnen of moeten gemeenten ermee? ‘Er is heel veel mogelijk, waarbij we nu in de fase zitten van praktisch experimenteren en van elkaar leren,’ zegt Marloes Pomp, programmaleider op dit gebied bij de overheid.
Blockchain staat toch vooral bekend als de infrastructuur achter Bitcoin – de digitale munt die nu niet bepaald een solide reputatie geniet. De valuta is voortdurend in het nieuws vanwege de aantrekkingskracht op speculanten en de heftige koersfluctuaties die daarmee gepaard gaan. Waarbij ze ook nog dient als smeerolie van illegale transacties op het dark web.
Hoe werkt internet?
Toch is blockchain waardevol voor overheden, waaronder gemeenten, zegt Pomp. De vraag hoe het precies werkt, is eigenlijk niet zo relevant, legt ze uit. ‘Weet jij precies hoe het internet werkt, of hoe een e-mail wordt verzonden? De meeste mensen niet, en dat maakt ook niet uit. Het gaat erom wat je ermee kán. Dat is bij blockchain precies hetzelfde. Maar omdat de toepassingen nog niet voor iedereen helder zijn, duikt steeds die vraag op: hoe werkt het dan?’
Goed, laten we daar dus niet te lang bij stilstaan. Maar de essentie, toch goed om even te weten, is dat blockchain, ‘een soort gedistribueerde database is, waarvan op iedere aangesloten computer een kopie wordt bijgehouden’. Veranderingen die op een bepaald punt worden doorgevoerd, worden direct verwerkt door de hele keten van aangesloten computers.
Slimmer en efficiënter
Dan het praktische. ‘Wat je nu ziet,’ zegt Pomp, ‘is dat er heel veel wordt geëxperimenteerd. Dat is denk ik ook goed. Overheden verkennen de mogelijkheden, waarbij succesvolle initiatieven hopelijk navolging vinden. Zoals bij alle nieuwe technologieën kijken we daarbij eerst hoe we bestáánde processen en werkwijzen slimmer en efficiënter kunnen inrichten. Het ontstaan van echt nieuwe toepassingen is een stap die daarop logischerwijs volgt.’
‘Kindpakket’ in Zuidhorn
‘De gemeente Zuidhorn is een mooi voorbeeld,’ zegt Pomp, die vanuit haar rol de verschillende projecten overziet. ‘Die hebben zelf een team van blockchainontwikkelaars aan het werk gezet voor een innovatieve uitvoering van het kindpakket, waarmee veel gemeenten kinderen in armoede ondersteunen. Dat systeem werkte met waardebonnen die de gemeente uitgaf en die mensen dan weer konden inleveren, bijvoorbeeld bij een theater.’
Dat ging, begrijpelijkerwijs, gepaard met veel administratieve rompslomp. ‘Het theater moest die vouchers weer inleveren bij de gemeente, waar iemand dit diende te controleren en goedkeuren, waarna pas de betaling kon plaatsvinden.’ Blockchaintechnologie heeft dit een stuk simpeler gemaakt. ‘Ouders krijgen voortaan een digitale portemonnee waarmee ze via een code direct kunnen afrekenen, bij het theater of de fietsenmaker of welke aangesloten partij dan ook, die meteen zijn geld ontvangt, gewoon in euro’s. Zonder tussenkomst van de gemeente.’
Slimme lantaarnpalen
Een stap verder alweer, is wat Alphen aan den Rijn presteert met lantaarnpalen. ‘Als een lantaarnpaal uitvalt, zit daar tegenwoordig nog geen technologie in om dit te herkennen. Wat op zich al verbazingwekkend is,’ zegt Pomp. ‘In Alphen aan den Rijn hebben ze besloten die lichtmasten uit te rusten met sensoren die detecteren of er iets loos is. En dat niet alleen. Dankzij blockchain wordt er automatisch een opdracht voor de reparatie uitgezet én financieel afgehandeld.’
Parkeerbelasting en verkeersmanagement
Zo zijn er veel meer toepassingen mogelijk, zeker met het oog op de toekomst van zelfrijdende auto’s, ‘die immers volhangen met sensoren’. Voor de gemeente is dat bijvoorbeeld relevant in het kader van de parkeerbelasting of verkeersmanagement. Kan dit alles écht niet worden gerealiseerd met traditionele IT-infrastructuur, bijvoorbeeld door databases aan elkaar te knopen? ‘In sommige gevallen misschien wel, maar dat zou echt veel duurder en ingewikkelder zijn.’
Oproep: open source
Waar halen gemeenten de slimme koppen vandaan die deze nieuwe toepassingen uitdenken en implementeren? ‘De expertise is nog heel beperkt, en vooral afkomstig van technische universiteiten en startups.’ Pomp wil daarbij één boodschap nadrukkelijk meegeven: ‘Bij de opkomst van het internet zagen we vaak bedrijven een product ontwikkelen onder licentie, dat ze voor veel geld verkochten aan een heleboel gemeenten. Dat moet dit keer echt anders: open source. Zodat andere gemeenten kunnen meeprofiteren en erop voortborduren.’
Door Richard Sandee op 5 maart 2018 E-overheid,ICT