“We zijn allemaal van elkaar afhankelijk”
De overheid ziet steeds meer de waarde en de kansen van data. Er is ook steeds meer mogelijk met data. Daarom ligt de focus van NL DIGITAAL; de Data Agenda Overheid (DAO) op het beschikbaar komen en delen van kwalitatief goede data. Op 21 april 2020 stuurde staatssecretaris Knops de Data Agenda Overheid 2020 naar de Tweede Kamer. We blikken terug en vooruit met programmamanager DAO Marcel Hopman (BZK).”Dé verrassing van vorig jaar was om te ontdekken hoeveel mensen al bezig zijn met data-initiatieven.”
Energie
De actualisatie Data Agenda Overheid 2020 gaat door waar de Data Agenda Overheid in 2019 aan begonnen was. De Agenda komt voort uit NL DIGIbeter, de Agenda Digitale Overheid. De Data Agenda gaat exclusief over datagebruik in de samenleving en maakt werk van goed en verantwoord datagebruik door de overheid. De overheid ziet steeds meer de waarde van data en de kansen die datagericht werken biedt. Er zijn steeds meer goede voorbeelden van wat er mogelijk is. Binnen maar ook buiten de overheid. Dat maakt dat er steeds meer ambities zijn en dat er steeds meer energie inzit in, ziet Hopman.
“Er zijn steeds meer goede voorbeelden van wat er mogelijk is.”
Afhankelijk
De focus in de agenda ligt dit jaar op ‘beter gebruik maken van data’. Die focus kent meerdere lagen. “Beter gebruik betekent dat we data met elkaar moeten delen. Dat vraagt om investeringen in datakwaliteit. Want de eisen aan data zijn hoger wanneer anderen gebruik moeten maken van de data van jouw organisatie. De baten van die investeringen liggen niet altijd direct bij de organisatie die de investering doet. We zijn daarin dus van elkaar afhankelijk.”
Interbestuurlijk
Die wederzijdse afhankelijkheid rond datagebruik blijkt uit de opzet van de DAO. Het is een interbestuurlijke agenda, opgesteld door de verschillende bestuurslagen samen. VNG namens de gemeenten, het Interprovinciaal overleg namens de provincies, de Unie van Waterschappen namens de waterschappen en de verschillende departementen, met BZK als coördinerend ministerie. Naast beter gebruik van data, blijft in de DAO 2020 het ethische aspect rond datagebruik belangrijk: datagebruik met aandacht voor de publieke waarden en de juridische kaders die daarbij horen. Ook de veranderingsopgave voor de overheid – naar datagerichte kennis en cultuur – is weer een belangrijk aandachtsgebied. Nieuw is de vraag vanuit overheden om meer centrale sturing, ziet Hopman. “Al is het de vraag waar dan precies behoefte aan is: zijn dat verplichtingen, aan onderlinge afspraken of een richting. Of iets veel concreters: zoals een overzicht van datalabs binnen de overheid met hun specialisaties, zodat we voorkomen dat ze met elkaar gaan concurreren. Daarover zijn we nu met elkaar in gesprek.“
De DAO is een interbestuurlijke agenda, opgesteld door de verschillende bestuurslagen samen.
Veel aandacht
De eerste DAO liet bovenal zien wat er allemaal gebeurde op datagebied bij de overheid, vertelt Hopman. Die agenda leverde veel extra aandacht voor het thema. Ook internationale aandacht: Nederland was het eerste land met een eigen Data Agenda. Dat heeft inmiddels navolging gekregen. Zo heeft de EU nu een Data Agenda naast de AI-strategie, ook andere landen volgden. In eigen land hebben gemeenten en provincies steeds vaker een eigen Data Agenda. “Een hartstikke goede ontwikkeling: een teken dat de overheid steeds bewuster met data omgaat”, constateert Hopman. “In die agenda’s staan veel vergelijkbare thema’s. Soms staat er ook een voor ons nieuw thema in. Vaak is dat een signaal om bepaalde onderwerpen landelijk op te pakken.” Hij geeft een voorbeeld. “In het sociale domein speelt bij veel gemeenten de vraag: hoe kunnen we sociale dienstverlening slimmer en beter inrichten met data? Er is daardoor nu ook landelijk veel aandacht voor armoede en zorg voor de meest kwetsbaren.”
Verbinding
Dé verrassing van vorig jaar was om te ontdekken hoeveel mensen al bezig zijn met data-initiatieven, zegt Hopman. “Na het uitbrengen van de DAO merkten we bovendien dat al die mensen ons ook beter weten te vinden. Er is duidelijk behoefte aan verbinding. Daarmee kunnen we elkaar versterken, veel meer dan bij losse initiatieven.” Een mooi voorbeeld van een resultaat uit de DAO 2019 vindt Hopman de bundel ’Behoorlijk datagebruik in de openbare ruimte’. “Die bundel is tot stand gekomen door gesprekken met gemeenten over de vraagstukken die zij ervaren. De verhalen daarin laten heel mooi zien hoe het proces om tot de kern te komen van de datavraagstukken eruitziet. Dat is echt een kwestie van afpellen.”
Vuist maken
Uit die bundel zijn bovendien weer nieuwe acties voortgekomen. Een voorbeeld is het eigenaarschap van data uit sensoren in bijvoorbeeld bruggen. “Gemeenten zijn vaak geen eigenaar van die data, maar ze willen er wel gebruik van kunnen maken.
Dit soort afspraken met leveranciers regel je in de inkoopvoorwaarden. Grote gemeenten hebben nog wel de juridische capaciteit om daar een vuist in te maken; kleinere gemeenten zijn daarin kwetsbaar. Daarvoor hebben we nu gezamenlijk daarvoor een modelovereenkomst opgesteld.”
Op weg helpen
Organisaties die denken ‘Ik wil ook meer met data’ kunnen terecht bij het Leer- en Expertisepunt Datagedreven werken (LED). De inrichting daarvan was een actiepunt van de Agenda in 2019. Inmiddels helpen projectleider Marieke Schenk en haar team vele professionals en organisaties op weg. “Ze hebben een toolbox Datagedreven werken met instrumenten en een goed overzicht van wie binnen de overheid waarmee bezig is. Ook kunnen organisaties terecht met hun vragen op het gebied van wet- en regelgeving, zoals over de AVG. Het LED heeft misschien niet zelf alle juridische kennis in huis, maar heeft mensen in zijn netwerk die die kennis wel hebben. Ze helpen de weg te vinden in het werkveld en ondersteunen kennisuitwisseling en het leren van elkaar.”
Toolbox datagedreven werken
Wilt u met datagedreven werken aan de slag? Of wilt u meer weten over wat dat precies inhoudt? De toolbox datagedreven werken biedt u veel informatie, acties en tips van ervaringsdeskundigen. Die helpen u op weg bij het opzetten van een datagedreven project in uw organisatie. De toolbox geeft u een vertrekpunt en geeft praktische handvatten voor de invulling van uw project.
Denk mee, praat mee
Het LED hoort daarna graag wat u van de toolbox vindt. Is alles duidelijk? Mist u bepaalde informatie of tools? Denk en praat mee in de Pleio-groep ‘toolbox datagedreven werken’.
Ook lezen